نقش درز انقطاع در کاهش اثرات زلزله بر سازه ها
زلزله یکی از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی در کشورهایی همچون ایران است که در کمربند زلزله خیز جهان قرار دارند. طراحی ایمن و اصولی ساختمان‌ها نقش بسیار مهمی در کاهش خسارات ناشی از این پدیده دارد. یکی از راهکارهای کلیدی در طراحی لرزه‌ای، استفاده از در انقطاع در ساختمان‌ها است. درز انقطاع نه تنها بخشی از الزامات آیین نامه ای است، بلکه نقشی اساسی در حفظ ایمنی جانی و مالی در زمان زلزله دارد. در این مقاله، ضمن بررسی نقش درز انقطاع در کاهش اثرات زلزله بر سازه ها، به معرفی خدمات حرفه‌ای شرکت آریا سازه ارتفاع البرز در زمینه اجرای تخصصی درز انقطاع و ایمن سازی سازه‌ها نیز پرداخته می‌شود.
درز انقطاع چیست؟
درز انقطاع فاصله‌ای ایمن بین دو سازه مجاور است که به منظور جلوگیری از برخورد آن‌ها در زمان زلزله طراحی می‌شود. در شرایط لرزه‌ای، سازه‌ها دچار تغییر مکان‌های جانبی می‌شوند و اگر بین آن‌ها فاصله‌ای در نظر گرفته نشود، ممکن است در حین نوسانات به یکدیگر برخورد کرده و باعث ایجاد خسارت‌های جدی شوند.
بر اساس آیین نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰ ایران)، درز انقطاع نه تنها برای سازه‌هایی که مستقل طراحی شده‌اند بلکه برای ساختمان‌های دارای زیرزمین مشترک نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. از این رو باید اشاره کرد که نقش درز انقطاع در کاهش اثرات زلزله بر سازه ها اهمیت زیادی دارد.
درز انقطاع برای ساختمان‌ها با توجه به تعداد طبقات، اهمیت سازه، و موقعیت قرارگیری محاسبه می‌شود. روش‌های محاسبه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
برای ساختمان‌های با ۸ طبقه یا کمتر
مقدار درز انقطاع برای هر طبقه برابر است با:
درز انقطاع = 0.005 × h
که در آن h ارتفاع طبقه از تراز پایه تا تراز مورد نظر است. برای مثال اگر ارتفاع یک طبقه ۴ متر باشد، درز انقطاع مورد نیاز ۲ سانتی‌متر خواهد بود.
برای ساختمان‌های با اهمیت زیاد یا بیشتر از ۸ طبقه
در این موارد از روش دقیق‌تری استفاده می‌شود که بر پایه محاسبه تغییر مکان جانبی غیرخطی طرح (با در نظر گرفتن اثر پی-دلتا) است. مقدار درز انقطاع بین دو ساختمان برابر است با:
درز انقطاع = جذر مجموع مربعات تغییر مکان جانبی هر دو ساختمان
در صورتی که اطلاعات سازه مجاور در دسترس نباشد، باید حداقل ۷۰ درصد تغییر مکان جانبی در هر طبقه به عنوان فاصله در نظر گرفته شود.
نقش درز انقطاع در کاهش اثرات زلزله بر سازه ها
در زمان زلزله، ساختمان‌ها در اثر حرکات زمین دچار ارتعاش می‌شوند. اما نکته کلیدی اینجاست که هیچ دو سازه‌ای دقیقاً به یک شکل نوسان نمی‌کنند. تفاوت در جرم و سختی سازه‌ها، سیستم باربر جانبی آن‌ها (مثلاً قاب خمشی یا دیوار برشی)، ارتفاع و تعداد طبقات، نوع خاک زیر پی باعث می‌شود سازه‌ها حرکات متفاوتی داشته باشند. اگر بین آن‌ها درز انقطاع وجود نداشته باشد، برخورد دو سازه باعث آسیب بسیار شدید می‌شود. از این رو لازم است که نقش درز انقطاع در کاهش اثرات زلزله بر سازه ها را بهتر بررسی کنیم.
جلوگیری از برخورد سازه‌ها
اصلی‌ترین هدف استفاده از درز انقطاع، جلوگیری از برخورد مستقیم سازه‌ها در زمان زلزله است. زمانی که دو سازه مجاور بدون فاصله مناسب طراحی شوند، در حین زلزله نوسانات آن‌ها می‌تواند باعث ضربه و انتقال انرژی بین ساختمان‌ها شود که این موضوع به تخریب موضعی و حتی خرابی کامل سازه منجر می‌شود.
جذب و کاهش تنش‌ها، نقش درز انقطاع در کاهش اثرات زلزله بر سازه ها
درز انقطاع با ایجاد فضای جداکننده، امکان حرکت مستقل هر سازه را فراهم می‌کند. این استقلال باعث می‌شود که نیروهای ناشی از زلزله به صورت مستقیم بین ساختمان‌ها منتقل نشده و هر سازه به طور مجزا به حرکت پاسخ دهد. نتیجه آن، کاهش تنش‌های متمرکز و جلوگیری از ترک‌های خطرناک در دیوارها و ستون‌ها خواهد بود.
محافظت از اجزای غیرسازه‌ای
در بسیاری از ساختمان‌ها، بخش زیادی از خسارت‌های زلزله مربوط به اجزای غیرسازه‌ای مانند نما، پارتیشن‌ها، تاسیسات و داکت‌های تهویه است. درز انقطاع به صورت غیرمستقیم از این اجزا نیز محافظت می‌کند زیرا با جلوگیری از ضربه و نوسانات غیرعادی، شرایط پایدارتری در ساختمان ایجاد می‌کند.
تأثیر درز انقطاع در عملکرد عناصر غیرسازه‌ای
علاوه بر اعضای اصلی سازه، اجزای غیرسازه‌ای مانند نماها، شیشه‌ها، داکت‌های تأسیساتی، آسانسورها و راه پله ها نیز در برابر زلزله آسیب پذیر هستند و، نقش درز انقطاع در کاهش اثرات زلزله بر سازه ها در این موارد نیز اهمیت پیدا می کند. در صورت عدم رعایت درز انقطاع، مثلاً در محل نما یا در ناحیه سقف‌ها، این عناصر دچار ترک خوردگی، سقوط و ایجاد اتصال‌های ناخواسته می‌شوند. درز انقطاع کمک می‌کند تا این اجزا بتوانند مستقل حرکت کنند یا از نیروهای واردشده محافظت شوند.
خدمات آریا سازه ارتفاع البرز در اجرای تخصصی درز انقطاع
شرکت آریا سازه ارتفاع البرز یکی از مجموعه‌های تخصصی و پیشرو در زمینه اجرای ایمن پروژه‌های ساختمانی در ارتفاع است. این شرکت با تکیه بر تیمی حرفه‌ای، تجهیزات ایمن، و سال‌ها تجربه در پروژه‌های بزرگ شهری، خدماتی کامل و تخصصی در حوزه درز انقطاع و سایر موارد مانند پیچ و رولپلاک نما ساختمان ارائه می‌دهد. ار جمله این موارد می توانیم به اجرای درز انقطاع در ساختمان‌های بلند بدون نیاز به نصب داربست، درزگیری با مصالح تخصصی و استفاده از نیروهای بیمه شده با بیمه مسئولیت ایران اشاره کرد.
سخن آخر
در این نوشته ما به بررسی نقش درز انقطاع در کاهش اثرات زلزله بر سازه ها پرداختیم. درز انقطاع به عنوان یکی از اجزای ضروری در طراحی لرزه‌ای سازه‌ها، نقشی حیاتی در کاهش خسارات ناشی از زلزله ایفا می‌کند. رعایت این اصل نه تنها به ایمنی جانی و مالی کمک می‌کند، بلکه از نظر قانونی نیز الزامی است. اجرای صحیح این فاصله با استفاده از مصالح مناسب، محاسبات دقیق و روش‌های فنی نوین می‌تواند تضمینی برای پایداری ساختمان‌ها در برابر زلزله باشد. در این میان، بهره گیری از خدمات تخصصی شرکت‌هایی مانند آریا سازه ارتفاع البرز در اجرای ایمن و حرفه‌ای درز انقطاع، گامی مؤثر در ارتقای کیفیت ساخت و ساز و کاهش ریسک‌های آینده خواهد بود.
