درز انقطاع چیست و نحوه محاسبه درز انقطاع
درز انقطاع یکی از مفاهیم مهم در طراحی و اجرای ساختمان است که به منظور کاهش آسیب‌های ناشی از زلزله و جلوگیری از برخورد ساختمان‌های مجاور به یکدیگر در نظر گرفته می‌شود. این فاصله به گونه‌ای طراحی می‌شود که هنگام لرزش زمین، ساختمان‌ها آزادی حرکت داشته و دچار خسارت جدی نشوند. در این مقاله، مفهوم درز انقطاع چیست و نحوه محاسبه درز انقطاع، اجرای صحیح آن و خدمات شرکت آریا سازه ارتفاع البرز در این زمینه را بررسی خواهیم کرد.
مفهوم درز انقطاع چیست؟
درز انقطاع به فاصله‌ای گفته می‌شود که بین دو ساختمان مجاور ایجاد می‌شود تا از برخورد آن‌ها به یکدیگر در هنگام زلزله جلوگیری کند. این فاصله باعث کاهش اثرات تخریبی نیروی زلزله بر سازه‌ها و افزایش ایمنی ساختمان و ساکنان آن می‌شود. نبود درز انقطاع می‌تواند منجر به ایجاد نیروهای ضربه‌ای مخرب شده و خسارات جبران ناپذیری به سازه‌ها وارد کند.
استاندارد 2800 مقررات ملی ساختمان، طراحی و اجرای درز انقطاع را برای ساختمان‌های با ارتفاع بیشتر از یک طبقه الزامی کرده است. در واقع، هرچه ارتفاع ساختمان بیشتر باشد، میزان تغییر مکان جانبی آن در زلزله افزایش می‌یابد، بنابراین درز انقطاع نیز باید بیشتر باشد. برای پوشاندن درز انقطاع ساختمان با طناب می توانید با کارشناسان ما در آریا سازه ارتفاع البرز در ارتباط باشید. توجه کنید که برای پر کردن درز انقطاع باید از مصالح انعطاف پذیر استفاده کرد. مناسب ترین مصالح عبارتند از:
- ماسه بادی
- پلاستوفوم (فوم پلی اتیلن)
توجه کنید که بتن و مصالح بنایی برای پر کردن این درز مجاز نیستند. در عین حال استفاده از یونولیت پیشنهاد نمی‌شود زیرا در برابر نور خورشید و رطوبت مقاومتی ندارد.
کنترل درز انقطاع در ساختمان‌ها
پیش از بررسی روش‌های کنترل درز انقطاع، باید بدانیم که درز انقطاع چیست و نحوه محاسبه درز انقطاع چگونه است. از این رو لازم است تعریف دقیقی از تراز پایه ساختمان داشته باشیم. طبق آیین نامه 2800، تراز پایه سطحی از ساختمان است که در زمان زلزله، از آن به پایین، اختلاف حرکتی میان ساختمان و زمین وجود ندارد. این تراز بسته به نوع سازه می‌تواند در موقعیت‌های متفاوتی قرار گیرد. تعیین تراز پایه در انواع ساختمان‌ها نیز به صورت زیر است:
- ساختمان بدون زیرزمین یا با زیرزمین غیرمتصل به سازه: تراز پایه در سطح بالای فونداسیون قرار دارد.
- ساختمان دارای زیرزمین متصل به سازه: اگر دیوارهای نگهبان زیرزمین به سازه متصل بوده و فضای بین خاک و دیوار نگهبان پر شده باشد، تراز پایه می‌تواند در نزدیک‌ترین سقف زیرزمین به زمین طبیعی باشد.
درز انقطاع در فونداسیون
همانطور که اشاره شد می خواهیم بدانیم درز انقطاع چیست و نحوه محاسبه درز انقطاع چگونه است؟ در فونداسیون، جابجایی ناشی از زلزله صفر در نظر گرفته می‌شود، بنابراین نیازی به اجرای درز انقطاع در این بخش نیست. اما از آنجایی که ستون‌ها در فونداسیون قرار می‌گیرند، باید فضایی مناسب برای اجرای آن‌ها در نظر گرفته شود. در برخی شرایط، اگر ساختمان مجاور دارای زیرزمین باشد، نیازی به اجرای دیوار حائل نیست، اما در صورتی که خاک سست باشد، باید یک دیوار حائل در محل درز انقطاع اجرا شود تا از نشست خاک و آسیب به ساختمان مجاور جلوگیری گردد.
نحوه محاسبه درز انقطاع
طبق مبحث ششم مقررات ملی ساختمان و استاندارد 2800، این که درز انقطاع چیست و نحوه محاسبه درز انقطاع از فرمول زیر بررسی می‌شود:
درز انقطاع = 0.005 × ℎ
که در این رابطه:
h: ارتفاع ساختمان از تراز پایه تا بالاترین نقطه (متر)
0.005: ضریبی که از مطالعات لرزه‌ای به دست آمده است.
مثال برای محاسبه درز انقطاع
اگر ارتفاع یک ساختمان از سطح تراز پایه 20 متر باشد، مقدار درز انقطاع آن برابر خواهد بود با:
0.005×20=0.1 متر=10 سانتی‌متر
در برخی منابع، این فرمول به صورت h/200 بیان شده که معادل همان مقدار است زیرا:
h/200 =0.005×h
این فرمول به عنوان معیار اصلی طراحی در مقررات ملی ساختمان ذکر شده است.
کنترل درز انقطاع در مراحل ساخت
پس از اینکه فهمیدیم درز انقطاع چیست و نحوه محاسبه درز انقطاع را متوجه شدیم لازم است بدانیم که چگونه می توانیم آن را کنترل کنیم. در ساختمان‌های بتنی، کنترل درز انقطاع باید پیش از بتن‌ریزی و هنگام اجرای ستون‌ها و فونداسیون انجام شود. این کنترل شامل اندازه گیری فاصله از پشت تنگ‌ها تا مرز زمین مجاور است. در این مرحله، مجموع مقدار درز انقطاع و پوشش بتنی ستون (کاور بتن) باید لحاظ شود. در ساختمان‌های فولادی، کنترل این فاصله هنگام نصب بیس پلیت و ستون‌ها انجام می‌شود. در این حالت، فاصله از وجه بیرونی ستون فولادی تا مرز زمین مجاور اندازه گیری می‌شود.
درز انقطاع در پلان ساختمان‌های بنایی
طبق استاندارد 2800، درز انقطاع در ساختمان‌های بنایی باید طوری طراحی شود که پلان ساختمان یکی از شرایط زیر را داشته باشد:
- نسبت به دو محور اصلی متقارن باشد.
- طول ساختمان بیشتر از 3 برابر عرض آن نباشد.
- ابعاد پیش آمدگی‌ها از مقادیر مجاز بیشتر نباشد.
در صورتی که پلان ساختمان این شرایط را نداشته باشد، باید ساختمان به قطعات مناسب‌تری تقسیم شود و درز انقطاع میان قطعات ایجاد گردد. با توجه به اینکه متوجه شدیم درز انقطاع چیست و نحوه محاسبه درز انقطاع چگونه است دقت به این موارد نیز اهمیت بسیاری پیدا می کند. در عین حال نکات دیگری نیز وجود دارد که باید به خوبی بررسی و رعایت شوند. به طور مثال ناظر ساختمان باید درز انقطاع را مطابق نقشه‌ها بررسی کند. همچنین اگر پیمانکار یا مجری ساختمان رعایت نکند، ناظر موظف است گزارش تهیه کند. مهندس ناظر باید کاهش فضاهای پارکینگ را گزارش کرده و از ادامه کار جلوگیری کند. برای جلوگیری از ورود پرندگان و حیوانات، درز انقطاع در پشت‌بام باید پوشانده شود.
سخن آخر
در این مقاله ما به بررسی این مطلب پرداختیم که درز انقطاع چیست و نحوه محاسبه درز انقطاع چگونه است؟ درز انقطاع یکی از اصول مهم در طراحی ساختمان‌ها است که به کاهش خسارات ناشی از زلزله کمک می‌کند. محاسبه و اجرای صحیح این فاصله، نه تنها ایمنی ساکنین را تضمین می‌کند، بلکه از بروز مشکلات قانونی نیز جلوگیری می‌نماید. شرکت آریا سازه ارتفاع البرز، با تیم متخصص نصب توری پاسیو، بالکن در طرشت با ارائه خدمات تخصصی در این زمینه، می‌تواند تضمین کننده اجرای استاندارد و اصولی این بخش مهم از ساختمان باشد.
